Wrzeszcz sprawia wrażenie odrębnego miasta – posiada własne centrum handlowe, dworzec, uliczki pełne kawiarenek i swoistą atmosferę. Tę dzielnicę Gdańska cechuje ponadto zabudowa i barwna różnorodność: na jednej ulicy wyciszone i eleganckie konsulaty sąsiadują z afiszującymi się krzykliwie siedzibami partiami politycznych.
Sama ul. Grunwaldzka jest bardzo ruchliwa, zanieczyszczona spalinami i niebezpieczna, mimo że na wielu odcinkach tonie w zieleni. Wrzeszcz to dzielnica jednocześnie willowa (okolica ul. Batorego) i zabytkowa (secesyjne kamienice przy Jaśkowej Dolinie) – w tym zróżnicowaniu tkwi istota jej atrakcyjności.
Historia
Przez dzisiejszy Wrzeszcz wiódł z Gdańska do Oliwy i dalej na północ trakt, określany przez najstarsze dokumenty jako Via Regia, czyli Droga Królewska. Nazwa Wrzeszcz – dawniej Vriest, Vriscze – kojarząca się raczej z głośnym argumentowaniem, ma ten sam źródłosłów, co wrzos. O Wrzeszczu pisano już w 1188 r. w związku z nadaniem cystersom oliwskim prawa do stawiania młynów na rzece Strzyża, dziś płynącej z trudem przez środkową dzielnicę do Martwej Wisły. W XIII w. istniała w tym miejscu zagospodarowana przez cystersów wieś, położona malowniczo u stóp zalesionych wzgórz. Mieszkańcy trudnili się między innymi skórnictwem i rogownictwem. W 1354 r. osada wzbogaciła włości komtura gdańskiego, ale już w 1412 r. została podarowana zausznikowi gdańskich Krzyżaków – Gerdowi van der Beckemu. Ten niderlandzki rycerz, który zrobił karierę jako burmistrz Głównego Miasta i dzierżawca krzyżackiej mennicy, zasłynął także jako wielki aferzysta, który „zepsuł pieniądz”, wzbudzając rewoltę mieszczan. Następcami rodu van der Becke we Wrzeszczu była rodzina Bischoff, która podczas buntu religijnego w 1526 r. poparła króla Zygmunta Starego, odrzucając tym samym protestantyzm i narażając się większości gdańszczan. W korowodzie kolejnych właścicieli przewinął się król pruski Fryderyk II, który w XVIII w. wykupił miejscowość. Jak głosi historyczna plotka, w czasie napoleońskiego epizodu w historii Gdańska, we Wrzeszczu mieszkała konkubina samego gubernatora Rappa. W drugiej połowie XIX w. dzielnica zaczęła się wyraźnie zmieniać: z letniskowej i koszarowej przekształciła się w mieszkaniową, zasiedlaną przez przybywających z Niemiec urzędników i kupców. Powstały linie tramwajowe i kolejowe, sklepy, zakłady rzemieślnicze, fabryczki. Także Polacy zaznaczyli tutaj swoją obecność, tworząc w okolicach dzisiejszych ulic Kościuszki i Chrobrego polską dzielnicę. W ostatnich dniach II wojny światowej droga z Gdańska do Wrzeszcza była miejscem egzekucji niemieckich dezerterów.
Dojazd i orientacja
Do Wrzeszcza spod dworca głównego dojeżdża kolejka podmiejska oraz tramwaje #6, 11 i 12. Centralną ulicą jest aleja Grunwaldzka, która przy budynku Opery Bałtyckiej zmienia nazwę na aleję Zwycięstwa i jako taka dociera do bramy Oliwskiej. Najszybciej można dojechać do centrum Wrzeszcza kolejką (trzeci przystanek od Gdańska Głównego). Dworzec we Wrzeszczu jest dogodnym punktem komunikacyjnym – po jego południowej stronie znajdują się przystanki autobusów odjeżdżających do innych dzielnic miasta.
Na północ od torów
Wychodząc z dworca na północną stronę, dochodzi się do ulicy Wajdeloty, biegnącej do uroczego ronda u zbiegu ulic Aldony i Danusi. Uliczki są wąskie i zabudowane tylko do wysokości drugiego piętra. Witryny wielu tutejszych sklepów noszą wyraźne znamiona minionych czasów; można zobaczyć, że w Video shopie był kiedyś sklep mięsny lub kolonialny. Krótka ulica Aldony dochodzi do ul. Lelewela, czyli dawnej Labensweg – rozsławionej w powieści laureata literackiej Nagrody Nobla za rok 1999 Guntera Grassa Blaszany bębenek. Mały Oskar Matzerath z Blaszanego bębenka wędrował uliczkami pomiędzy torami kolejowymi a aleją Legionów.
Sam Gunter Grass, pisarz i plastyk, urodził się w 1927 r. przy ul. Lelewela 13 w – jak to określił – „koszarowej czynszówce”, która od tamtych czasów niewiele się zmieniła, podobnie jak okoliczne domy i brukowane ulice, wojna oszczędziła bowiem tę część Wrzeszcza. Czynszówka stoi naprzeciwko biblioteki publicznej i pokryta jest charakterystycznym pomarańczowym tynkiem.
Okolice alei Hallera i Zaspy
Siatka ulic Wrzeszcza na północny wschód od torów kolejowych opiera się na głównych arteriach biegnących w kierunku północnym: alei Hallera i alei Legionów. Aleja Hallera wiedzie do dzielnicy Brzeźno, gdzie znajduje się jedna z plaż. Z okien tramwaju #13 lub 15, jadącego aleją można zobaczyć wielkie bloki dzielnicy Zaspa. Jest ich tak wiele, że aż trudno uwierzyć, że przed 30 laty było tu tylko lotnisko, a na plażę do Brzeźna chodziło się polną ścieżką.
Przy ulicy Chrobrego – równoległej do Hallera – mieści się słynny od czasów ostatniej wojny cmentarz na Zaspie, gdzie rozstrzelano obrońców Poczty Polskiej, a także pochowano wielu więźniów obozu koncentracyjnego w Stutthof.